Rozwój Przemysłu 4.0 i związanych z nim kompetencji cyfrowych w ostatnich latach zrewolucjonizował naszą rzeczywistość. Zmiany nastąpiły bardzo szybko. Wymusiła to nieco sytuacja związana z pandemią COVID-19 – w szybkim czasie zostaliśmy zmuszeni do pracy i nauki zdalnej, e-handlu itp. Pomimo iż, pandemia już za nami, zmiany związane z rozwojem technologii cyfrowych wciąż przyspieszają.

Przystosowanie się do zmian, które wywołała czwarta rewolucja przemysłowa i rozwój nowoczesnych, cyfrowych kompetencji wydaje się nieunikniony.

Czy kompetencje cyfrowe naprawdę są nam potrzebne?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, przytoczę kilka faktów pochodzących z badania Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP).

• 9 na 10 współczesnych zawodów wymaga podstawowych kompetencji cyfrowych,
• 57% firm w Unii Europejskiej miało problem z obsadzeniem wakatów na stanowisku specjalisty ICT,
• Tylko 12% managerów w Unii Europejskiej podjęło jakiekolwiek działania związane z wypełnieniem luk kompetencyjnych w zakresie umiejętności cyfrowych,
• Od 9 do 45% obecnych zawodów zostanie częściowo lub całkowicie zautomatyzowanych do roku 2023.

Powyższe dane nie pozostawiają złudzeń – czeka nas przełom. Im szybciej „wyposażymy” siebie lub swoich pracowników w niezbędne kompetencje cyfrowe tym lepiej będziemy przygotowani na nadchodzące zmiany związane z cyfryzacją procesów oraz będziemy konkurencyjni na rynku.

Czym są kompetencje cyfrowe?

Kompetencje cyfrowe, zwane także kompetencjami 4.0 w tradycyjnym rozumieniu definiowane są jako techniczne kompetencje cyfrowe. Natomiast w ostatnich latach definicja ta została znacznie rozszerzona. Obecnie kompetencje 4.0 możemy zdefiniować jako pakiet wzajemnie ze sobą powiązanych:

• Funkcjonalnych i zawodowych umiejętności cyfrowych oraz wiedzy na temat szeroko rozumianych innowacyjnych technologii.
• Umiejętności intrapersonalnych – czyli zdolności do krytycznego myślenia, procesu ciągłego uczenia się, autodyscypliny, motywacji i wytrwałości.
• Umiejętności społecznych – zdolności do efektywnego komunikowania się, skutecznego przywództwa i umiejętności pracy w zespole.
• Umiejętności medialnych – to umiejętność, która w erze natłoku informacji i fake newsów staje się coraz bardziej istotna. Polega ona na umiejętności dokonania krytycznej analizy i oceny informacji.
• Postawy proaktywnej – otwartość umysłu oraz aprobacja świata cyfrowego.

„Szybka cyfrowa transformacja gospodarki oznacza, że obecnie niemal wszystkie prace – podobnie jak ogólnie udział w życiu społeczeństwa – wymagają posiadania pewnych umiejętności cyfrowych. Umiejętności cyfrowe są obecnie równie ważne jak umiejętność czytania, pisania i rozumowania matematycznego, więc Europa potrzebuje ludzi z kompetencjami cyfrowymi, którzy nie tylko są w stanie korzystać z tych technologii, ale również wprowadzać w nich innowacje i odgrywać wiodącą rolę.”

– Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE), Dziennik Urzędowy UE, 30 grudnia 2006.

Piramida kompetencji cyfrowych

Interesujące jest również wyróżnienie poziomów kompetencji cyfrowych w tak zwanej piramidzie kompetencji cyfrowych przedstawionej w raporcie e-Leadership Skills. Piramida ta dzieli kompetencje 4.0 na trzy poziomy. Pierwszy z nich to podstawowe umiejętności cyfrowe, drugi to umiejętności zawodowe a trzeci to kompetencje strategiczne. Trzeci poziom kompetencji jest bardzo potrzebny z punktu widzenia firm, które rozpoczynają swoją cyfrową transformację. Rola lidera zmiany, który będzie potrafił wykorzystać potencjał nowych technologii w kluczowych dla firmy procesach będzie „w cenie”. Warto zwrócić uwagę, że poziom trzeci oprócz wspomnianych już technicznych kompetencji obejmuje także kompetencje transwersalne – przekrojowe. Kompetencje transwersalne obejmują kompetencje społeczne, medialne, obywatelskie, komunikacyjne czy interpersonalne.

Czwarta rewolucja przemysłowa a rozwój nowych kompetencji

Wyzwaniem dla firm, a w szczególności dla kadry zarządzającej będzie konieczność rozwijania przez pracowników nowych kompetencji, pozwalających na efektywną pracę w nowym technologicznie środowisku pracy.

Koncepcja Industry 4.0 zakłada integrację tradycyjnego środowiska maszyn produkcyjnych ze światem wirtualnym i technologią cyfrową oraz otoczeniem pracy człowieka. Integracja ta oznacza przede wszystkim wzmożoną komunikację i zautomatyzowaną wymianę danych w procesach produkcyjnych w fabryce.

Pracownik będzie dzielił przestrzeń hali produkcyjnych z inteligentnymi robotami. Do dyspozycji pracowników pozostaną jednak systemy wspomagania decyzji. To oni w oparciu o swoje doświadczenie i wiedzę będą musieli podjąć ostateczną decyzję i zarządzać pracą inteligentnych maszyn. Ważnym aspektem będzie także praca zespołowa – nie tylko rozumiana w tradycyjnym znaczeniu – współpraca będzie dotyczyć także pracowników z cyfrowymi systemami wsparcia.

Zmiany na skutek rozwoju Przemysłu 4.0 będą widoczne na stanowiskach pracy operatorów maszyn, gdzie charakter pracy fizyczny, manualny będzie zastąpiony kontrolowaniu i nadzorowaniu zautomatyzowanych i zrobotyzowanych procesów produkcji.

Przemysł 4.0 stawia przed pracownikami nowe wyzwania nie tylko w zakresie zdobywania wiedzy i nowych umiejętności, ale także adaptacji do zmieniających się uwarunkowań produkcji. Transformacja cyfrowa przedsiębiorstw sprawia, że pojawią się nowe obszary technologiczne, wymagające specyficznych kompetencji w takich dziedzinach, jak integracja systemów cyberfizycznych, zaawansowane systemy zarządzania produkcją (takie jak system TIMES), zaawansowana robotyzacja i automatyzacja, integracja analitycznych systemów chmurowych z systemami lokalnymi, obsługa złożonych systemów analizy danych produkcyjnych czy aplikacja algorytmów sztucznej inteligencji w przestrzeni produkcyjnej.

Inżynier 4.0

Opisane powyżej zmiany, których na co dzień doświadczamy sprawiają, że zmienia się również profil inżyniera XXI wieku. Dotychczas od inżynierów oczekiwano logicznego, analitycznego myślenia, zdeterminowania w realizacji wyznaczonych celów i działania zgodnie z procedurami. Odstąpienie od schematu opisanego w procedurze działania postrzegane było jako błąd. Praca z ludźmi była codziennością, ale praca zespołowa właściwie nie funkcjonowała.
Wraz z rozwojem nowych technologii i koniecznością przystosowania się do cyfrowej transformacji rola „inżyniera 4.0” także się zmieniała. Obecnie to człowiek o wysoko rozwiniętych kompetencjach społecznych, współpracujący w zespole, dokładny, otwarty na zmiany i entuzjastycznie podchodzący do wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Inżynier 4.0 posiada także interdyscyplinarne kompetencje w zakresie robotyki, automatyki, programowania, mechatroniki, digital twins, rozwiązań VR czy AR.

Opracowanie własne na podstawie: J. Gracel, M. Stoch, Inżynierowie przemysłu 4.0: jak ich rozwijać?, Harvard Business Review Polska, 2017.

Podsumowanie

Obecnie doświadczamy transformacji w przemyśle – przechodzimy od modelu tradycyjnego w kierunku Przemysłu 4.0. Kompetencje cyfrowe odegrają w tym procesie kluczową rolę. Zarówno przed pracodawcami, jak i pracownikami stoi wielkie wyzwanie w zakresie zdobywania wiedzy i umiejętności oraz adaptacji do zmieniających się uwarunkowań w produkcji.
Praca w warunkach dynamicznego rozwoju technologii (big data, sztucznej inteligencji, internetu rzeczy, chmury obliczeniowej i innych) będzie wymagać odpowiednio dostosowanych kompetencji, wykraczających poza techniczne kompetencje cyfrowe, które dotąd uznawano za kluczowe. Już dziś spotykamy się z dużym zapotrzebowaniem na liderów cyfrowej transformacji – zdolnych do wdrażania innowacji. A potrzeba ta z czasem będzie rosnąć.

Chcesz rozwinąć swoje kompetencje cyfrowe? Mamy w swojej ofercie szkolenia oraz studia podyplomowe, które przygotują Cię do roli lidera cyfrowej transformacji!
Napisz do nas, aby dowiedzieć się więcej!